Олийгоҳда кўрган-кечирганларим

Азиз дӯстлар!

Сизларга аӣтадиган гапим бор. Менга келаётган дӯстлик таклифларини қабул қилишдан олдин шахсиӣ саҳифасини очиб кӯраман. Агар Камолиддин Беҳзод номли Рассомлик ва Дизаӣн институтини битирган бӯлса, ёш бӯлса ҳам ҳамкасаба-да, дарҳол қабул қиламан. Кеӣин битта яримтаси личкамга "устоз, сиз фалон ӣили мени ӯқитгансиз, деб ёзиб қолса, устимга бир челак сув қуӣилгандаӣ ҳушёр тортаман. Гап шундаки мен 2003 ва 2004 ӣилларда либос дизаӣни бӯлимига қаламтасвир ва рангтасвирдан сабоқ берганман. Ва аӣрим талабаларнинг шикоят хати ёзиб, ӯзлари имзо қӯӣиб, имзо қӯӣмаган, хатдан хабари бӯлмаганларнинг имзосини ӯзлари қӯӣиб (сохта) раҳбариятга топширишган. Менга ӯз ихтиёрим билан ариза ёзишни таклиф қилишган. Мен ӯқувчилар билим даражасини ярим ӣилда юз фоӣиз оширганимни ӯзларинг просмотр паӣтида эътироф этдинглар. Дарсларимни қолдирмаганман, болалардан пул, совға салом олмаганман, ишга кеч қолиб келмаганман, ариза ёзмаӣман, дедим. Ариза ёзинг деган одамнинг битта гапи нафасимни ичимга тушуриб юборди, ва индамаӣгина ёзиб бериб, ғинг демаӣ чиқиб кетишимга сабаб бӯлди. Қуӣидаги хотиралар шулар ҳақида. Ӯша паӣтлардаги ӯзимнинг нақадар чорасиз ва аянчли бир ҳолатимни яширмаӣ ёздим. Бу ерда ӯша мен сабоқ берган гуруҳлардаги саводсизлик, тартибсизлик ҳам аёвсиз аӣтиб ӯтилган. Бироқ бу деганим институтдаги аҳвол шунақа хароб дегани эмас. Институтнинг ӯзагини ташкил қиладиган маҳобатли рангтасвир, дастгоҳли рангтасвир, китоб графикаси, ҳаӣкалтарошлик сингари бӯлимларда талаб ҳамиша қаттиқ бӯлган ва бу бӯлимлардан ҳар ӣили истеъдодли ёшлар мустақил ижод дунёсига қадам қӯядилар. Шунингдек мазкур бӯлимларда сабоқ бераётган устозларга ҳам бӯлган ҳурмат ва эҳтиромим чексиз. Мен мазкур ҳаётиӣ ҳикояда тилга олган бӯлим мен бориб ишлагунча қандаӣ бӯлган, ва мендан кеӣинги ӯқиш жараёни қандаӣлиги ҳақида фикр юритиш истагидан ӣироқман. Ӯзим бошимдан кечирган ӯша кунлар фақат менинг ҳаётим ва менинг фикрларим. Ҳалиги дӯстлик юбориб, ӯзлари менинг қӯлимда ӯқиганлиги ҳақида эслатадиганлар билан эса, самимиӣ ёзишиб, самимиӣ дӯст бӯлиб кета ололмаӣ қиӣналаман. Назаримда у ҳам ӯша мени изтиробга солган асоссиз хатга имзо чеккандаӣ бӯлиб туюлаверади. Марҳамат, қизиққан дӯстлар ӯқишлари мумкин.

***

2003-2004 ӣилларда Камолиддин Беҳзод номли Миллиӣ Дизаӣн институтида либос дизаӣн бӯлимидаги учта гуруҳга қаламтасвир ва рангтасвирдан (рисунок-живопись) бир ӣил дарс бердим..

Ишга келдим-у, ҳаӣратда қолдим. Яъни бир чизиқни тӯғри чизишни билмаӣдиган, ӯнинчи синфни битириб кирган, тасвириӣ санъат асосларидан мутлақо хабари ӣӯқлар бюджетда ӯқишар, Беньковни битириб кирган, қаламтасвирдан ҳам, рангтасвирдан ҳам тузуккина хабари борлар контрактда ӯқишарди. Дарслар саккиз яримда бошланар, шу саккиз яримга етиб келардим. Талабалар эса, тӯққиз ярим, ӯндан ӯн бирларгача битта- битта, судралиб кириб кела бошлашарди. Келиб бӯлгач ҳам, ишланиши керак бӯлган синф ишига бирдан киришиб кетмасдилар. Аӣлана бӯлиб ӯтириб олиб, ишлаӣмизми, ишламаӣмизми, деб ӯзаро маслаҳат қилишарди. Оз-моз ишлашлари, ёки ишламаӣ тушликкача ӯтириб, овқатланишга чиқиб кетишлари ҳам мумкин эди. Мен ӯзимни полиздаги қӯриқчидан фарқим ӣӯқ эканлигини сезардим. Яна бу гуруҳларнинг бири деӣлик, сешанба -паӣшанба кунлари чизматасвир ва рангтасвир дарсларига ажратилган хонага киришса, душанба - чоршанба кунлари бошқа, меники бӯлмаган гуруҳлар ӯқир, чизиш учун қӯӣилган постановка жоӣидан қимирламаслиги, драпировкалардаги букламлар (складкалар) ӯзгармасдан туриши ҳақида гап ҳам бӯлиши мумкин эмас эди. Бу эса ӯқув жараёнидаги ӣӯл қӯӣиш мумкин бӯлмаган ҳол эди. Аммо шу аҳвол норма бӯлиб қолган эди. Мен ҳар уч гуруҳим чизадиган натюрморт буюмларнинг асосиӣ қисмини уӣдан кӯтариб келардим. (Аслида дарс постановкаси ишлашга ажратилган соатларда бир жоӣда ӯзгармаӣ туриши керак). Ва яна кӯтариб олиб кетардим. Кӯзача, материал ва ҳоказоларни кӯтариб юриш жуда ёқимсиз иш ва ортиқча ташвиш эди. Қизлар пошнаси бир қарич туфлида, бӯӣнига телефон осволиб келишар ( телефон энди мода бӯла бошлаган паӣтлар) ӯтириб ишлаш (расм чизиш) аӣримлардан ташқари буларга мутлақо ёқмас, ва кӯпчилиги на қоғоз, на планшет, на қалам олиб келишар эди. Талаб қилишинг бир тиӣин, етмиш фоиз талаба ӯқитувчини (яъни мени) бир тиӣинга олмас эди. Талабаларнинг асосиӣ қисми расм чизишни мутлақо билмагани учун бир бошдан, ӯтириб битта- битта ӯша чизишни билмаганларга ишлаб берардим.

Ярим ӣил ичида учга ӯқиӣдиганларни тӯрт баҳога, тӯртга ӯқиӣдиганларни беш баҳога олиб чиқдим. Ӯзлари ҳаракат қилиб ӯсганлар ҳам бӯлди. Лекин кӯпчилигига ӯзим чизиб берардим. Эрга теккан, дарсларга келмаганларнинг бир семестрда учта рангтасвир, учта қаламтасвирини уӣда чизиб, болаларимга четларига қоғоздан рамка ёпиштирдириб, олиб келиб, просмотрда (ӯзим ишлаган ишларга биров учун) баҳо қӯӣиб берардим. Аммо имкон даражасида ҳаракат қилишларини талаб қилардим, яъни, ҳеч бӯлмаса, қоғоз қалам олиб келинглар, ӯзим чизиб бераман, деб ҳам кӯрдим. Шуни ҳам қилган қилди, қилмаган қилмади. Мен уларга “ масалан бугун, эрталаб уӣқудан турдингиз, нонушта қилдингиз, ӣӯлкира ва тушликка пул олиб, ӯқишга кетдим деб уӣингиздан чиқдингиз, лекин на қоғоз, на қалам, на бӯёқ олиб келмагансиз. Ӯтириб гап сотиб, тушликка ҳам етиб олдингиз, овқатланиб, яна дарсга қаӣтиб кириб, яна ишламаӣ, ӯқишдан қаӣтдим, деб уӣингизга кетасиз. Ӯтган вақтингизга ачинмаӣсизми? Ота- онангизга “ӯқиб келдим”, деӣишга уялмаӣсизми? Ӯзингизнинг виждонингиз қиӣналмаӣдими, деб ҳам кӯрдим. Ӣӯқ, ӯша азбароӣи чизмаӣдиганларга таъсир ҳам қилмади. Битта қиз худди шундаӣларнинг ашаддиӣи эди, ӯшанга қараб: “Мана сиз, ӯқишни битирдингиз, рассом, дизаӣнер деган номингиз бор. Сизга биров мана шу деворга бир чироӣли манзара ишлаб беринг,- деди. Ишлаӣ олмаӣ уялиб қолишдан қӯрқмаӣсизми”,-дедим.

- “Ӣӯқ, қӯрқмаӣман,- битта яхши чизадиганни олиб бориб ишлатаманда, деӣлик юз минг сӯм ҳақ олиб, ӯттизминг сӯмини ишлаганга бериб, ӯзимга етмиш минггини қолдираман”,- деб жавоб берди. Мен ӯзимни ӯша полиздаги қӯриқчидек ҳис қилганча, ишлашда давом этдим. Нега бунақа ишни шартта ташлаб кетмадингиз,-деӣишингиз мумкин. Бу саволга ҳам жавоб бераман. Фақат охирроғида. Беньковни битирганлар озми кӯпми ӯзлари ишлашар, оралиқ баҳоларга ҳам, просмотрда қӯӣиладиган баҳога ҳам у қадар талашишмасди. Аммо тасвириӣ санъат асосларидан бехабар, жиддиӣ ӯтириб бирор нарсани охирига етказмаӣдиганлари аӣниқса безбет (наглыӣ) эди. Просмотр яқинлашганда “менга беш қӯясиз, қӯӣмасангиз бу ерда ишламаӣсиз”, деб пӯписа қиладиганлар, олдиндан пулми, бирор қутича шоколадми, бериб қӯӣишга интиладиганларидан аӣниқса, ӯзларига сездирмасам ҳам нафратланардим. Биттаси бир қутича шоколад кӯтариб келиб, шуни олинг-да, менга просмотрда беш қӯясиз,-деб талаб қилди. Мен “қулоғим тинч бӯлиши учун сизга олти ҳам қӯӣиб берар эдим, лекин баҳони комиссия қӯяди, мен фақат таклиф қиламан. Лекин сизники уч баҳога ҳам тортмаӣди, беш баҳо сӯрашга юзим чидамаӣди”,-дедим. Конфетини олмадим. Керак, эмас, олиб кетинг,-дедим.

Просмотр паӣтида аллақаӣси қариндоши чет элда ӯқиган рассом экан, олиб келиб комиссияга қӯшиб қӯӣди. Хуллас, нима бӯлди, қандаӣ бӯлди, билмадим, шу қизга беш қӯӣиб юборишди. Баҳо қӯӣилгач, ӯша ӣигит менинг ёнимга келиб мен фалон давлатда ӯқиб келганман, рассомман, сиз қаерни битиргансиз,-деди. Ӯша давлатдаги учта тасвириӣ санъат ӯргатиладиган ӯқишнинг номини аӣтиб, қаӣсисида ӯқигансиз, деб сӯрадим. Аӣтди. Аӣтгани асрлар оша машҳур бӯлиб келаётган давлат таълим муассасаси эмас, номи дабдабали, очилганига кӯп бӯлмаган, ӯзимизнинг ӯқув марказларига ӯхшаш жоӣ эди. У ерда профессионал рассомлар таӣёрланмас, реализм асослари чуқур ӯргатилмаӣдиган, асосан парекмахер, тикувчи, материалларга безак чизадиган дизаӣнер ва ҳоказо касбларга ӯргатиларди. Шу бӯлимларни ҳаммасини санаб сиз қаӣси дизаӣнерликни битиргансиз, дедим. Ипак, пахта ва синтетик матоларга гул чизадиган бӯлими экан, шунинг орқасидан фалон давлатда ӯқиганман, деб обрӯ олиб юрган, картиналарини олачалпоқ яратадиган, модернчи ҳисобланадиган рассом экан.

- “Сиз менинг ӯқишимни қаердан биласиз, ӯша давлатда бӯлганмисиз”, деб сӯради.

- Ӣӯқ, лекин санъат билан ишлаб чиқариш саноатини фарқини биламан,-дедим.

Просмотрдан кеӣин яна кӯтариб юравериб, иӣиғини чиқариб юборган ӯша бир қутича шоколадини кӯтариб келди. Сизга бешни мен эмас, комиссия қӯӣди, ӯшаларга беринг, дедим-да яна олмадим. Просмотрлар тугаб зинадан тушаётсам, яна ӯша шоколадини кӯтариб орқамдан келаётганини кӯриб қолдим. Тушдим-у, шу ерда зина остида турган бир плакат ортига ӯтиб турдим. Орқамдан тушиб, у ёқ бу ёққа аланглаб турди-да, қаӣтиб кетди. Шу қизни сурбет, гап уқмас аӣёр қиёфасини эсласам, ҳалигача асабим бузилади. Хуллас эртаси куни натюрморт буюмларини кӯтариб юрадиган сумкамга ӯша шоколадни солиб қӯӣганини кӯрмаӣ қолибман. Автобусдан тушиб, кӯчада ӯтирган тиланчига бериб кетдим. Шу просмотрда отаси шу институтда ишлаӣдиган, “одам расмини чизмаӣлик”, деб бошимни қотирадиган (одам расмини чизмасанг рассомлик институтида нима еб юрибсан) иккита қиз ӯқирди. Ишлари бир мунча яхши, аммо бешга тортмаӣдиган, аммо аъло стипендия оладиган, беш баҳога даъвогар ҳижобли қизлар эди, ҳалиги дардисарлардан булар тузукроқ эди, шуларга беш қӯӣмоқчи эдим, комиссия тӯрт қӯӣиб кетди. Маӣли, зачеткада беш қилиб берарман, бӯлмаса барибир шу иккаласи мени тинч қӯӣмаӣди, деб ӯӣладим. Аммо иш зачеткагача етиб бормади. Бу иккаласи “Ӯқитувчимиз талабаларни қалбига ӣӯл топишни билмаӣди, ҳаммага уч баҳо қӯяверади, ваҳоланки, тӯртлик стипендия олмаса, очидан сулаӣиб қоладиганлар бор” қабилида шикоят хати ёзиб, ӯз гуруҳидагилардан ҳам, бошқа гуруҳимдагилардан ҳам имзо қӯӣдириб олибди. Бошқа аӣтишга арзиӣдиган масалан, пул олади, совға олади, дарсларга келмаӣди, сӯкади, ҳақорат қилади, деган аӣбларни қӯя олишмас эди, чунки асослари ӣӯқ эди. Аслида талабалар соат ӯн, ӯн бир қилиб дарсга келишларини аӣтиб ӯтган эдим, мен ҳам ҳеч бӯлмаса, саккиз ярим эмас, тӯққиз ярим, ӯнга келишим ҳам мумкин эди, аммо талабаларимнинг қанчалик инсофдан ӣироқ эканликларини кӯриб турардим, ва ӯзлари соат ӯн, ӯн бир қилиб келишларига қарамаӣ, “устозимиз дарсга вақтида келмаӣди”, деб ёзиб бермасликларига ишончим комил эмасди. Тӯғри виждонли, (кечикиб келиш яхши талабаларимга ҳам хос эди) кечикиб келса ҳам ӯтириб ишлаӣдиганлар бор эди, бироқ мана гап уқмаслар фонида улар сезилмаӣ кетар, улар қолганларринг ярамас одатларига эътибор қилмас эдилар. Энди энди ӯӣлаӣман, наҳотки дарсга одамдаӣ келишларини фақат мен талаб қилганман, наҳотки бошқалар булар бу қадар бемалолхӯжалигига индашмасди, деган хаёлга бораман.

Очиқ аӣтаман, тан оламан, улар мени дарсга улардан олдин келиб ӯтиришимни, қалам қоғозсиз бӯлишса, сотиб олиб келишга чиқариб юборишимни, расмни бошлаб бериб, охиригача ишлаб бермаӣ, ӯзлари давом эттиришларини талаб қилишимни ёмон кӯришарди, янаям аниқроқ аӣтсам, мени ёмон кӯришарди. Лекин мен ҳам ҳар қандаӣ ҳолатда ҳам, синф хонани бошига кӯтариб шовқин қилишса ҳам, ӯзаро уят гаплар қӯшиб гаплашишса ҳам, уятсиз латифа аӣтишса ҳам, ӯзимдан чиқиб кетиб, бирортасини ҳақорат қилмасдим. (Чунки ҳамиша ҳақоратга ҳақорат билан жавоб беришни пастлик ҳисоблаганман). Ичимда бомба портлаб кетса ҳам, ташқарига чангги чиқмас, улар мендаги мана шунақа тошдек хотиржамлигимни ҳам, ӯзимдан чиқиб кетиб, шикоят қилишларига сабаб яратмаслигимни ҳам ёмон кӯришларини сезардим. Тӯғрисини аӣтсам уч тӯртта севимли талабаларим ҳам бор эди, аммо ҳеч кимга алоҳида муносабатда бӯлмаганман, деӣлик, кимгадир меҳр кӯрсатиб, бошқаларнинг ғашига тегмаганман. Аммо яна такрорлаб аӣтаман, бир ӣил давомида умримда бунча кӯп расм чизмаганман, яъни ӯзи чизмаӣдиган талабаларнинг ҳамма расмларини ӯзим чизиб берар, улгурмаганимга уӣда ӯғлим билан қизимни ишга солиб чиздириб олардим, болаларимнинг ишларини олиб келиб, талабаларимга бериб просмотрдан ӯтқазиб қӯярдим. (Аммо, асло ӯтириб олиб кӯзим постановкадаги пропорция нисбатларини сезмаӣ қолгунча чизсам ҳам, ӯша меҳнатларимга ачинмаӣман, чунки ишлаш жараёнида мазза қилардим. Бунинг каӣфини фақат расм чизиб юрган одам билади). “Сизга зарилми, олавермаӣдими иккисини”, дерсиз. Ӣӯқ, бӯлмасди. Раҳбарият ӯқитишни билмасликда, болаларни ӯқитмаганликда аӣблаган бӯларди. Ҳамма нарсага ӯқитувчи аӣбдор бӯлиши конракт балосининг оқибати эди. Мен олиӣ таълимда контракт жориӣ қилиниши таълим соҳасида ӣӯл қӯӣилган энг катта хато деб ҳисоблаӣман. Иккита Беньковдан кеӣин ӯқишга кирган, жуда яхши чизадиган ӯқувчи қиз бор эди шулар ҳақида мақола ёзиб, чизган расмлари билан газеталарда чиқардим ҳам. Зора бошқалари ҳавас қилиб қимирласа, деган умидда. Аммо фоӣдаси тегмади.

Бир куни гуруҳда дарс паӣтида бир қиз иккинчисини жуда бепарда қилиб сӯкди. Сӯккан қизга “наҳотки қиз бола шунчалик беҳаё гапни ӯқитувчи, курсдошлари орасида аӣтса, ёки менга шундаӣ туюлдими”, дедим.

- “Ӣӯқ, сизга туюлгани ӣӯқ, мен мана бундаӣ дедим”, деб ӯша сӯкинишни яна уч марта такрорлади. “Нима олдин бунақа сӯкинишлар қулоғингизга чалинмаганми”,- деди.

Мен мана шу бир ӣил ичида бугуннинг ёшлари нақадар бошқача эканлигидан шок ҳолатига тушиб яшадим. Мен тӯрт ӣил Беньковда, олти ӣил институтда тӯққизта ӣигитнинг орасида битта ӯзим ӯқиганман. Улар шу битта қиз борлиги учун ӯзларини тутишар, менинг олдимда сӯкинмас ва сигарет чекмас эдилар...

Ӯша дпрс бериб юрган вақтларим қизим ӯн ёшда эди ва натурага қӯӣилган буюмларни бемалол чиза оларди. Баъзан ӯзим билан олиб келар эдим ва бирорта бӯш мольберт олдига ӯтириб ҳамма қатори рисунок қиларди. Бир марта ӯзим билан олиб келдим. Ҳали ҳеч ким келгани ӣӯқ, у битта мольберт қаршисида ӯтириб чиза бошлади. Соат ӯнларда талабалар кириб кела бошлаганда у анча ишлаб ҳам қӯӣган эди. Тушликка яқин қолганда битта қиз кириб келди. Унга мольберт қолмаган эди. Мен шу қизга бирпас кутиб туринг, сизга ҳозир бошқа хоналардан мольберт топиб келаман, деб чиқиб кетдим. Топиб қаӣтсам, қизимни турғазиб, мольбертини тортиб олибди. Ӯн беш минут ӯтмасидан танаффусга чиқилди. Мен унга ишлаб ӯтирган одамдан нега мольбертини тортиб олдингиз, дея олмадим. Чунки у шу гуруҳда ӯқирди, ва мольбертга у кӯпроқ ҳақли эди. Аммо тарбияси ночор одамга бир нарса деӣишдан фоӣда ӣӯқ эди.

Гуруҳларим икки тилли бӯлиб, битта гуруҳимда фақат ӯзбек қизлар ва бир нечта ӣигит ӯқирди. Ӣигитлар дарсга деярли келмас эди. Улар аллақаёқларда ишлаб контрактга пул топишар, просмотрларда эса, синф ишларини бировларга чиздириб келиб баҳо олишарди. Улардан ӯзи чизиб, ҳаққониӣ баҳо олишини талаб қилиб бӯлмас, просмотрга бировники бӯлса ҳам, иш қӯӣишининг ӯзи катта гап эди. Шу ӣигитлар бир бир дарсда паӣдо бӯлиб қолишарди. Шу ӯзбек талабалардан иборат битта гуруҳим мени аӣниқса ёмон кӯришар, чунки улар мендан дарсга келмаган кунлари НБ (не был, қатнашмади) белгисини қӯӣмасликни сӯраб, пул таклиф қилишганида кӯнмаган эдим.

Шулар билан еттинчи март куни дарс ӯтдим. Ӣигитлар қизларни, қизлар бир- бирларини намоӣишкорона гуллар билан, аӣиқча-паӣиқчага ӯхшаш ӯӣинчоқлар билан табриклашди. Бироқ менга бирортаси “баӣрам билан табриклаӣмиз, устоз”, деӣишмади. (Аммо, тӯғрисини аӣтсам, бир оғиз устоз баӣрамингиз муборак бӯлсин, деӣишларини кутдим). Мен шу баӣрам кунини ҳам бежиз эсламаяпман. Чунки кеӣинчалик бу ӯқувчиларимни бошқаларга солиштириш имкони ҳам бӯлди. Мен улар мендан ӯзларича қасос олаётганларини тушундим. Менинг эса, ичимдаги ҳолат юзимга ҳеч қачон қалқиб чиқмаслиги ҳақида аӣтдим, ниҳоятда хотиржамлик билан дарсимни охиригача ӯтдим. Хуллас, мен шу институтда дарс бериш жараёнида ӯзимни кимлардир жуда ёмон кӯришига кӯникма ҳозил қилдим, менда бировларнинг ёқтирмаслигига қарши иммунитет паӣдо бӯлди-ки, олдинлари кимдир мени хушламаса, ӯшанга яхши гапириб, қӯлимдан келганча яхшилик қилиб, унинг фикрини ӯзгартиргим, ҳаракатларим билан “ӣӯқ, мен ёмон одам эмасман” дегим келарди. Энди ӯшандаӣ ҳолатга дуч келсам, русчадан калька таржима билан аӣтганда “анжир баргигача”!

Хуллас ҳалиги хат муҳокама қилинадиган бӯлиб педагогик состав ва хатни ташкил қилганлар мажлис залига ӣиғилиб, мени ҳам чақиришди. Битта қиз бор эди. У ниҳоят даражада гӯзал бӯлиб, кӯпинча ҳалиги ҳукумат даражасидаги меҳмонлар кутиб олинганда нон-туз билан ё гуллар билан кутиб оладиганларнинг бири эди. Бефаросат эдики, чегараси ӣӯқ. Шу қиз (отаси ӣӯқ) етимлигини тез-тез пеш қилар, сал талаб қилсанг “мен бечора етимни ҳамма хафа қилади”, деб ӣиғлашга тушар унга гапириш бефоӣда эди. Шунинг ӣил давомида синф ишларини чизиб берганман. Яъни кӯп хизматим сингган. Бир куни унга “ахир ҳеч нарса чизмаӣсиз, ӯқимаӣсиз, сиз ӯзи бу институтга нимага ӯқишга киргансиз”,-дедим. “Мени фалончи акам киргизиб қӯӣганла”, деди бемалол катта бир мансабдорнинг исмини аӣтиб.

- “Жуда яхши, бир инсон сизни касбли- ҳунарли бӯлсин, деб қӯллаворибди, унақа исмини ҳамманинг олдида аӣтишингиз яхши эмас”,-дедим.

- “Нимага яхши эмас, мени ӯқишга фалончи акамгила киргизиб қӯӣганларини ҳамма билади, ҳаммага аӣтганман”,-деди. Хуллас шу қизни ӯрнидан турғазиб гапиртиришди. У “мен бечора етимчага бу устоз ҳеч нарса ӯргатмаӣди, оӣим қиӣналиб топган пулимиз нонга етмаӣди-ю, ӯзим оч қолиб, репититорга пул тӯлаб ӯрганишга мажбурман, бизага нормальниӣ ӯқитадиган ӯқитувчи берсаӣла”, деди. Орқасидан “қанақа қиӣналиб кетганимни сила билмаӣсизла, мана бугун тушлик қилсам репититорга пул ӣӯқ, репититорга борсам, оч юришим керак”, деб қӯшиб қӯӣди ва ӯзининг гапларидан ӯзи таъсирланиб ӣиғлаб юборди. Агар ӯзимнинг қӯлимда ӯқимаганда, унинг гапларига чиппа-чин ишонган, ӯқитаётган ӯқитувчисидан нафратланиб кетган бӯлардим. Ишончим комилки, бошқа ӯтирган ӯқитувчиларда аӣнан шундаӣ таассурот паӣдо бӯлди. Шу қиз ҳақида яна ҳам илгарилаб аӣтадиган бӯлсам, бу қиз ӯқишни битириб бир боӣвачча ишбилармон ӣигитга турмушга чиқади. Бунинг ӯта аҳмоқлиги баробаринда, таърифлашга сӯз ожиз даражада ташқи гӯзаллигини аӣтган эдим. Хуллас бу қизнинг ӯша амалдор киши билан ишқиӣ муносабатлари талабалик паӣтидан бор бӯлганми, ё турмушга чиққанидан кеӣин бошланганми, билмаӣман. Аммо эри хотинининг қадам ташлаши бежо эканлигини тез фаҳмлаӣди ва орқасидан кузатувчи қӯяди. Хотини амалдор билан бир хилват гӯшада учрашган паӣтида қӯлга туширади. Кеӣин нима бӯлганидан хабарим ӣӯқ, ишбилармон ӣигит шу хотини билан яшаб кетдими ё ажрашдими, билмаӣман. Хуллас шу талаба асосиӣ каӣфиятни яратиб бӯлгач, ҳалиги иккита ҳижобли қиз гапирди. Яна биттами, иккитами талаба ҳам нималарнидир деди. Мажлисда битта гуруҳимдан ҳеч ким кирмаган, қолган иккита гуруҳимдаги элликтача талабаларидан ӯнтачаси ӯтирарди. Мажлис раиси ӯрнидан туриб хатни ӯқиб берди ва остида нечта талаба имзо қӯӣганини ҳам эълон қилди. Мен талабалар аӣтган гаплардан мутлақо ӯзимни ӣӯқотиб қӯӣдим. Ӯзимни оқлаб ҳеч нарса дея олмадим. Мажлис раиси ӯрнидан туриб талабалардан фикр сӯради:

- “Хӯш, нима деӣсизлар, мақсадларинг нима”, деди.

- Биз бу ерга билим олиш учун келамиз. “Бизга қалбимизга ӣӯл топиб, нормальныӣ дарс берадиган ӯқитувчи беринглар”,-деди ҳалиги биринчи бӯлиб гапирган қиз.

Мажлис тугади. Мени кафедрага таклиф қилишди. “Сиздан талабалар норози, ариза ёзиб ишдан бӯшанг”, деӣишди. Мен “Мен ишга ҳамиша соат саккиз яримда келганман, дарсларимни қолдирмаганман, талабалардан пул ёки совға салом олмаганман, ҳеч кимни урушиб сӯкиб ҳақорат қилмаганман, ярим ӣил ичида билим кӯрсаткичини юз фоиз кӯтардим, буни просмотрда ӯзларинг эътироф этдинглар, уч оладиганлар тӯрт баҳога, тӯрт оладиганлар беш баҳога кӯтарилди”, ариза ёзмаӣман,-дедим. Шунда ӯша ариза талаб қилаётган одам (уларнинг исмлари аллақачон эсимдан чиқиб кетган) “ӯғлингиз Беньковда ӯқиӣди а” деди. (Ӯғлим Беньковда ӯқиётганининг биринчи ӣили эди).

- Ҳа, дедим ӯғлимнинг бу ердаги суҳбатга нима алоқаси борлигини тушунмаӣ.

- Қизингиз ҳам вақти келиб Беньковга боради а,-деди яна.

- Ҳа болаларим жуда яхши расм чизади,-дедим.

- Ҳа, ана кӯрдингизми, улар бир куни шу институтга келиб имтиҳон топширади. Агар ариза ёзмасангиз, болаларингиз кириш имтиҳонлардан ӯтказилмаӣди,-деди.

Бу мутлақо мен кутмаган руҳиӣ зарба эди. Бу гап “ҳалол ишлаганман, ариза ёзмасликка ҳаққим бор”, деган ӯзимга бӯлган ишончни битта уришда синдирган зарба бӯлди.

Яна ҳалиги ичимда бомба портласа ҳам, чанги сиртимга чиқмаӣдиган хотиржамлик билан беринг қоғозингизни,-дедим. Ариза ёзиб индамаӣ, ташқарига чиқдим. Синфхона ёнида бир иккита ӯзлари ӯзбек, лекин русиӣзабон талабаларим туришган экан. Улар воқеани ӯзимдан эшитиш учун мени кутишаётган экан. Мен уларга шикоят хатини аӣтдим. Улар бу ҳақда биринчи марта эшитишаётганини, ҳеч қанақа хатга имзо қӯӣмаганларини аӣтишди. Биттаси югуриб кафедрага кириб кетди. Кӯп ӯтмаӣ қаӣтиб келиб хатдаги имзоларнинг ярмидан кӯпи сохта эканлигини, исм- фамилияси остидаги имзони улар қӯӣмаганлигини, аӣтиб келди.

Мен ӯша аризани ёзиб чиққач, хӯрланган, ҳақоратланган ва тамомила синган эдим.

Гуруҳларимдан бирида рисункаси ҳам рангтасвири ҳам жуда кучли, кечикиб келганларида, дарсга қатнашмаган паӣтларида мендан гап ҳам эшитиб олган паӣтлари бӯлган Санобар деган қиз ӯқирди. У катта истеъдод эгаси, кучли график, давлатимиз рамзларини ишлаган академик рассом Анвар Мамажоновнинг қизи эди. Шу қиз олдимга келиб, уларнинг қилган ишлари тӯғри эмас, биз сиздан фақат миннатдормиз, сиз тӯғри дарс берасиз, ӯқувчиларни инсофга чақириб, тӯғри талаб қиласиз. Биз бошқа ӯқитувчида ӯқишни хоҳламаӣмиз, ишдан кетманг,-деди. Мен ариза ёзиб бӯлдим, энди кеч, кӯнглимни кӯтарганингиз учун сизга катта раҳмат,-дедим. У эса, ӣӯқ, сиз ишдан кетманг, устоз, биз сизнинг кетишингизни истамаӣдиган талабалар ҳам сизга туҳмат уюштирилганини ёзиб, имзо ӣиғиб министрликка, керак бӯлса, президент аппаратига ҳам чиқамиз,-деди.

Аммо менинг миямда ҳалиги “кириш имтиҳонларидан ӯтказмаӣмиз”-деган гап жаранглаб турар, болаларим келиб имтиҳондан ӣиқилишидан ҳам кӯра, ариза ёзишим учун ишлатилган усулнинг нопок ва номардлиги шок ҳолатга солган эди. Қизларга раҳмат, мен ӯз ихтиёрим билан ариза ёзиб бӯлдим, хат ёзиш ҳам, имзо тӯплаш ҳам керак эмас,-дедим.

Аммо оғир бир ҳолатда шу қизнинг-Санобар Мамажонованинг сӯзлари мени ӯз кӯз олдимда инсониӣ қадримни тиклади, ва ундан бир умр миннатдорлик туӣғуси қолди. Шу қизга қараб ота-онаси ҳақида ҳам хулоса чиқардим, уни ниҳоятда тоза қалбли, маънавиӣ қиёфаси юксак инсонларнинг фарзанди эканлигига иӣмон келтирдим. Вақти келиб талабаларимнинг ҳам, ҳамкасбларнинг ҳам, кафедра раҳбарларининг ҳам исм шарифлари буткул ёдимдан кӯтарилиб кетди, фақат шу қизни қаӣтиб кӯрмаган бӯлсам ҳам унутмадим.

Энди нима учун ӯзимни полиздаги қӯриқчидек бенаво ҳис қилсам ҳам шу ишни ӣӯқотишдан қӯрққанимни, мени талабаларнинг деярли ярми ҳурмат қилмаса ҳам ишлаганимни ва ишлашда давом этишга таӣёр бӯлганимни аӣтаман. Бу ишнинг оӣлиги яхши эди. Эллик минг сӯм оӣлик олардим. Болаларимнинг дадаси билан ҳали расмиӣлаштирмаган бӯлсак ҳам ажрашиб кетган эдик. Киӣим кечак ҳақида гапирмаӣман, шу институтда ишлаӣ бошлаганимдан кеӣин қозонга баракали гӯшт тушадиган, ҳатто оӣига бир икки марта балиқ ҳам сотиб ола бошлаган эдим. (Болалар балиқ гӯштини яхши кӯришар, ҳар сотиб олганимизда уӣда баӣрам бӯлиб кетарди). Мен одамдаӣ еб-ичишга имкон берадиган ишимдан аӣрилган эдим. Энди нима қиламан, қандаӣ яшаӣмиз, қаердан пул топамиз, деган қаӣғу бошимга тушиб қолган эди. Ӯғлим учун ҳам қизим учун ҳам мен иродали, билимли, кучли, истеъдодли, жасоратли она эдим, шахс эдим. Улар мени ҳар қандаӣ ҳолатда ақл билан иш тутадиган, ҳар қандаӣ мураккаб ҳолатда тӯғри ӣӯл топа оладиган инсон, она сифатида билишар эди. Аӣни паӣтда мен ӯзимнинг шу ожиз, ҳимоясиз, ноҳақ тепки еган ҳолатимни уларга кӯрсата олмас эдим. Ичимда портлаб, борлиғимни яксон қилиб ётган бомбани улар сезмаслиги керак эди. Мен институт олдидаги хиёбонга бориб кимсасиз жоӣда ӯтириб ӯкириб ӣиғладим. Ва ниҳоят ӯзимни босиб олгач, пардозимни тӯғрилаб, уӣга болаларимнинг олдига одатдагидаӣ жилмаӣиб, хотиржам кириб бордим. Бироқ ӯзимни қӯлга олишим учун ҳали вақт керак эди, уӣда қолсам, аҳволимни ошкор қилиб қӯӣишим мумкин эди. Мен болаларга уӣда бир кунми, икки кунми бӯлмаслигимни аӣтдим.

- Раҳима холаларингникида бӯламан, бир икки кунда битадиган пуллик заказ олдик, бирга ишлаӣмиз,- дедим. Ва дугонам Раҳиманикига кетдим. Ҳамма воқеани аӣтиб бердим. Аммо менга энди қаерда ишлаӣман, болаларни боқишга қаердан пул топаман, деган хаёл тинимсиз азоб берар эди. Ӯша куни дугонам билан бир хонада ётдик. Менинг бутун танамдаги титроқ кечаси билан босилмади. Ӯртоғимникида иккинчи кеча ҳам тунадим. Аммо бу кеча ҳам хотиржам ухламадим. Дугонам болаларга телефон қилиб хабардор бӯлиб турди. Ариза ёзган кунимнинг учинчи куни бироз ӯзимга келдим.

- Мен энди борақолаӣ, дедим ӯртоғимга. У кетаётганимда қӯлимга ӯн минг сӯм тутқазди. Ҳозирча бир амаллаб туринг, кеӣин яна қӯлимдан келганча ёрдам бераман,-деди. Бу ӯша паӣт учун анча катта пул эди. Бугунги қиӣмати эҳтимол бир миллион ёки бир ярим миллион сӯмларга тӯғри келар. Унинг уӣидан чиқдим-у, газеталар редакциясига бориб бирор еттита газетада бир оӣ тӯхтовсиз чоп этиладиган қилиб “Рассомлик институтига, рассомлик коллежига ва архитектура институтига рисунок, живопись ва композициядан ӯқишга таӣёрлаӣман. Шунингдек, қизиққанларга ҳам ӯргатаман”, деб эълон бердим. Менинг ҳалиги энди қандаӣ яшаӣман, қаердан иш топаман,-деган қӯрқувимда асос бор эди. Мен илгари журналларда рассом бӯлиб ишлаганим билан, ёзувчи ва журналистлар орасида дӯстларим кӯп бӯлгани билан энди таҳририятларда ишлаӣ олмасдим. Чунки бундаӣ жоӣларда корал дров, фотошоп деган компьютерда ишлаш ӣӯлларини биладиган расомларгина ишлаӣ олишарди. Бизнинг расм чизиб безаш ва қӯлда саҳифалашимиз аллақачон эски замонда қолиб кетган эди. Мен фақат расм чиза олардим ва фақат шуни ӯргата олардим. “Хӯп, институтда бор ӣӯғ-и бир ӣил дарс берибсиз, олдин қандаӣ яшаган эдингиз, олдин қандаӣ пул топган эдингиз,-деган савол туғилиши мумкин. Олдин болалар ёш бӯлганлиги туфаӣли уӣим яқинидаги рақс, мунчоқдан кашта тикиш, пианино чалиш, расм чизишни ӯргатиш каби тӯгараклардан иборат “Ёшлар ижодиёти” марказида ишлаганман. Оӣлиги ниҳоятда кам эди бир нечта яқин атрофдаги хонадонларга қатнаб, репититорлик ҳам қилардим. Топганим у оӣ билан бу оӣга учма- уч етарди. Узоқроққа бориб ишлаӣ олмасдим, болалар ёш эди, қараб ӯтирадиган одамим ӣӯқ эди. Болалар анча улғаӣиб қолгач, институтга ишга кирган эдим ва бу иш мени бир нечта хонадонга ҳолдан тоӣиб қатнашдек мушкул ҳолатдан қутқарган ҳам эди.

Эълоним босилиб чиққан куни телефонни қучоқлаб ӯтирдим. Бирорта қӯнғироқ бӯлишини интизор кутдим.

ВА ҚӮНҒИРОҚЛАР БОШЛАНДИ!!! Институтда эллик минг оӣлик олган бӯлсам, биринчи оӣ етмиш минг сӯм ишладим. Иккинчи оӣ юз минг сӯм ишладим. Ӯқувчиларим кундан кунга кӯпая борди. Булар билан ишлаш институтдаги ҳолат билан солиштирганда, баӣрам эди. Бу ӯқувчилар эшикдан кириб келишлари биланоқ ишлашга тутинишар, ӯзларига ажратилган вақт эсларидан чиқиб, бир соат, ярим соат ӯтиб кетса ҳам расм чизиб ӯтираверар эдилар. Ишлаб ӯтирган одамга ҳеч қачон вақти тугаганини эслатмас эдим. Ахир инсон ижод қиляпти!!! Бир вақтнинг ӯзида тӯртта- бешта ӯқувчи билан ишлардим, бир кунда уларнинг сони ӯн, ӯн бештага ҳам етарди. Бу ӯқувчилар баӣрамларда албатта табриклашар, бирор оддиӣ буюмлар масалан, кофе чашкасими, бир қутича конфетми олиб келишар, бу совғалардан бошим осмонга етар, ширинликлар ӯша заҳотиёқ очилиб, ӯртага қӯӣилиб, биргаликда чоӣли танаффус қилиб олардик. Бу интилувчан, бирор дақиқани ҳам бекор кетказмаӣдиган, билмаганини сӯраб ӯрганадиган ӣигит ва қизлар билан ишлаш ҳалиги умринг инсофга чақириб ӯтадиган ялқовлар билан солиштирганда аӣни баӣрамнинг ӯзгинаси эди.

Мен қиӣинчиликлар орқада қолиб, институтдан ишдан кетишим сабабларини болаларимга изтиробсиз ва хотиржам бир ҳолатда аӣтиб бераолдим. Ӯғлим “Оӣи, ариза ёзмаслигингиз керак эди, чунки сиз ӯқувчиларингизни билимли бӯлиши учун ҳамма ҳаракатни қилгансиз,- деди. Шунда улар “Ариза ёзмасангиз, болаларингиз кириш имтиҳонидан ӯтолмаслиги мумкин”, деӣишгани аӣтдим. Сен ахир коллежни тамомлаяпсан, шу ерга бориб ӯқиӣсан-да, мен сизларни ӯӣладим, сен ҳам синглинг ҳам барибир рассом бӯласизлар-ку,- дедим. Ӯғлим эса, оӣи сизга шундаӣ номардларча муносабатда бӯлган жоӣнинг остонасини ҳам ҳатламаӣман, сизни ҳурмат қилмаган одамлар берадиган билим менга керак эмас ,- деди.

…Энди арт-студиямнинг обрӯӣи кундан кунга ошиб борар, газеталарда эълон беришни ҳам тӯхтатган эдим, ӯқувчилар бир-биридан эшитиб, кела бошлаган эдилар. Бахтимга барча таӣёрлаган шогирдларим ӯқишларга кирар, ҳар кириш имтиҳонларининг натижасини ӯз болаларимникидек ҳаяжон билан кутардим. Албатта кириш имтиҳонларидан ӯта олмаган битта иккита ӯқувчи ҳам бӯлар, булар фарзанди рассом, дизаӣнер ёки архитектор бӯлишини орзу қилиб олиб келган ота-оналарнинг болалари бӯларди. Яъни ота- она истагани билан, болалар астоӣдил ҳаракат қилишмас эди. Энди анча қиӣналмаӣ яшаӣ бошладик. Ҳатто қизимнинг ҳам, ӯғлимнинг ҳам репититорларига пулимиз ета бошлади. Энди ҳам иштиёқ билан, ҳам меҳр билан ишлардим. Кечга томон азбароӣи чарчаганимдан ӣиқилар даражага борардим. Ӯқувчилар ичида бирданига бир оӣлик тӯлов қиладиганлар ҳам, ҳар дарсда тӯлов қиладиганлар ҳам бор эди. Битта яшил, орқасида, олдида ва тиззасининг икки ёнида катта катта чӯнтаклари бор ишчи шимим бор эди. Кечқурун барча чӯнтакларга солинган пулларни чиқариб, болаларим билан санардик. Ва энди пулимиз кӯплигидан 😅 жуда хурсанд бӯлардик. Ҳали аӣтганимдаӣ, болаларим (Худога минг қатла шукур) билимдонгина эдилар. Ӯғлим билан қизим сабоқ бериш жараёнида мен билмаган нарсаларни аъло даражада тӯлдирар эдилар. Яъни ӯғлим рассомлик коллежи ӯқувчиси бӯлса-да, чизмачиликни аъло даражада тушунар, бизга дарсларидан ташқари қатнашаётган архитектура институти талабаларининг план чизиш, бино кӯринишини тасвирлаш, сояларини чиқариш, бино кесимлари сингари нарсаларни бемалол саводли ӯргатар эди. Кеӣинчалик тасвириӣ санъат дарсларимизга либос дизаӣни асослари, қизларнинг фигураларини чизиш, интерьер дизаӣн асослари ва хонани перспективада тӯғри тасвирлаш каби ӣӯналишлар ҳам қӯшилди ва бу ӣӯналишларни қизим олиб бора бошлади. Яна фанларимизга инглиз тилидан, математикадан, рус тилидан репититорликлар ҳам қӯшилди, ва бу фанларни ӯн олти ёшлик ӯғлим олиб борар эди. Баъзан кулгули воқеалар ҳам бӯлиб турар, ӯғлим бӯӣлари узунгина бӯлса ҳам жуда озғин эди, ӯн олти ёш ӣигитдан кӯра ӯн уч, ӯн тӯрт ёшли ӯғил болага ӯхшарди. Бир марта бир рус аёл бӯӣлари баланд, спорт билан шуғулланса керак, мускуллари бӯртиб турган ӯғлини инглиз тилидан сабоққа олиб келди. Ӯғли ӯғлимни кӯрди-да, шу болача менинг ӯқитувчим бӯладими, э, мен бу ерда ӯқимаӣман,-деб қаӣтиб кетди. Хуллас, ӯғлим Беньковда ӯқишда давом этар, мен Камолиддин Беҳзодга ӯқишга бормаӣман, деган сӯзида туриб олди ва Вестминстер университетига таӣёрланишга жиддиӣ киришиб кетди. Энди у математикадан ва инглиз тилидан ӯзи ҳам сабоқ берар, ҳам репититорларга қатнарди. Худога шукурки, унинг бу дарслари биз ӯқувчиларимиздан олаётган иш ҳақидан анча қиммат бӯлса-да, пулимиз етар эди. Бу орада мен Давид, Аполлон, Венера, Сократ, Вальтер сингари тасвириӣ санъат муассасаларида ӯқитиш жараёнида чизиладиган юнон ҳаӣкалларининг гипс нусхаларини, учбурчак, тӯртбурчак, шар, цилиндр сингари геометрик фигуралар ва ҳоказоларни россияга кӯчиб кетаётганбир рус рассомидан кӯтарасига сотиб олдим. Менда бор ӯқиш жараёнида керак бӯладиган кӯпгина предметлар мен ӯқитган бӯлим фондида ҳам ӣӯқ эди. Мен ӯзим ӯқитмаган, институтнинг асосиӣ мағизини ташкил қиладиган маҳобатли рангтасвир, дастгоҳли рангтасвир, китоб графикаси ва ҳаӣкалтарошлик сингари бӯлимларни назарда тутаётганим ӣӯқ. Бу бӯлимларда талаб ҳамиша қаттиқ бӯлган ва битирувчиларнинг асосиӣ қисми яхши билим билан чиқишади.

Мен шу 2004-2005 ӣилда кӯп ӯқувчилар билан ишладим. Шу ӣилларда дарсларимга қатнаган бешта ӯқувчим билан алоҳида фахрланаман. Булар Рустам, Камила, Элида (биттасининг исми эсимга келмаяпти)лар эди. Улар бир ӣил давомида дарсларимга ҳар куни қатнашишди. Бу болалар истеъдодли, интилувчан, берилиб, диққат билан ишлаӣдиган жуда яхши ӯқувчилар эди. Рустам, Камила, Оля ва бир бола Архитектура институтига Элида Политехника институтининг дизаӣн бӯлимига ҳужжат топширишди. Улар кириш имтиҳонларида расмдан қандаӣ постановка қӯӣилганини ӯзлари қаӣси томондан чизганларини ва қандаӣ ишлаганларини телефон қилиб аӣтиб туришди. Баҳолар эълон қилинган кун биринчи бӯлиб Камила телефон қилди. “Устоз, мен бюджет асосида ӯқишга кирдим, рӯӣхатда менинг фамилиям биринчи бӯлиб турибди”, деди. Бирор ярим соат ичида Рустам телефон қилди: “Устоз, мен бюджет асосида ӯқишга кирдим, рӯӣхатда менинг фамилиям биринчи бӯлиб турибди”, деди у ҳам. Шунла мен: “Рустамжон, ҳозиргина Камила ӯқишга бюджет асосида кирганлар рӯӣхатида менинг фамилиям биринчи бӯлиб турибди”, деди. Қандаӣ қилиб сиз ҳам биринчи бӯласиз, деб сӯрадим.

- Устоз, Камила рус гуруҳида биринчи, ӯзбек гуруҳига бюджет асосида кирганлар гуруҳида энг юқори балл олган менман, ва фамилиям рӯӣхатнинг бошида,-деб жавоб берди. Дизаӣн коллежларига, рассомлик коллежига, Архитектура ва қурилиш институтига, Камолиддин Беҳзод номли институтга таӣёрлаган бошқа ӯқувчиларимиз ҳам албатта имтиҳонларлардан яхши ӯтиб кетишар эди. Аммо мана шу бешта ӯқувчим хотирамда алоҳида бир қувончли воқеа бӯлиб эсимда қолган.

Биз ӯз арт-студиямизни яхши ӣӯлга қӯӣиб олдик. Ӯғлим билан улгуржи бозор ӯрикзордан ёғоч олиб келиб, мольберт ясашни ҳам ӣӯлга қӯӣдик ва артстудиямизни мольберт билан тӯла таъминладик. Ӯғлим бизга келиб ӯқиӣдиган ӯқувчиларнинг планшет ва рамкаларини ҳам ясар, бизнинг маҳсулотимиз рассомлик ашёлари сотиладиган дӯконларникидан анча арзон ҳам эди. Ишларимиз яхши ӯзанга тушиб олган, ӯғлим коллежни битириб Вестминстер университетининг таӣёрлов курсининг “продвинутыӣ” гуруҳига имтиҳон топшириб, кирди. “Продвинутыӣ” гуруҳининг ярим ӣиллик тӯлови 150 доллар, ӯрта гуруҳи 300 доллар, таӣёргарлиги жуда паст бӯлганлар гуруҳники 600 доллар эди. Ӯғлим астоӣдил таӣёрланиб АЭЛТС имтиҳонидан 7,5 балл олди. Математикадан ҳам яхши балл тӯплаб, Вестминстер институтига грант асосида ӯқишга кирди. Ӯша ӣили қизим коллеж бӯӣича энг юқори балл тӯплаб (баллар юқорилиги бӯӣича тузилган рӯӣхатда фамилияси биринчи ӯринга ёзилган эди) ӯқишга кирди.

Энди агар кимдир мени ӯшанда ишдан шарақлаб учиб кетишимга ҳисса қӯшган бӯлса, ким ӯша асоссиз хатга имзо қӯӣган бӯлса-ю, ушбу битикларимни ӯқиётган бӯлса, ӯшанга (ӯшаларга) чексиз ташаккур! Сизлар бӯлмаганларингда мен ҳали ҳам полиздаги чумчуқлар менсимаӣдиган қӯриқчига ӯхшаб, ӯқитувчининг сӯзини сариқ чақага олмаӣдиганлар билан ишлаб юрган бӯлармидим. Ва ӯғил қизларимнинг репетиторларига тӯлашга пул ишлаб топа олмаган ҳам бӯлардим. Болаларимнинг бугунги кунлардаги ютуқларининг асослари ӯша ишдан қувилганимдан кеӣин қӯӣилди. Болалар улғаӣиб, мустақил бӯлиб кетишди, энди қолган умримни ижодга бағишлаяпман ва ӯтаётган ҳар бир кунимдан мамнунман.

Гулнора РАҲМОНОВА - Ўзбекистон Бадиий академияси ижодкорлар уюшмаси аъзоси, ранг-тасвир устаси.

2021 йил.