ХОСИЯТ РУСТАМ ШEЪРИЯТИ ёки У шоир бўлиб қолди

Қардош Ўзбекистоннинг севимли шоираси Хосият Рустам билан илк бора Дунё ёш турк ёзувчилар уюшмасининг чорлови билан Озарбайжонга ташриф бу- юрганида танишган эдим. Сўнгра муносабатларимиз янада гўзаллашди, бир-биримизни яқиндан танидик, ҳам руҳан, ҳам кўнгилдан бир-бировга боғландик. Айтишим жоиз бўлса, мен уни ҳам зиёли адабиёт вакили, ҳам Турон ишқли муҳтарам хоним ўлароқ, бир жонкуяр, садоқатли дўст сифатида жуда қадрлайман. Яна бир жиҳати шундаки, “Китоб дунёси” номли газетани фақат Ўзбекистонда эмас, турк дунёсининг (бутун дунёнинг ҳам) адабиёт-санъат ўчоғига айлантиришини, шу йўлда, Озарбайжон адабиётига ҳам эътибор қаратиб, жой ажратишини эҳтиром ва муҳаббатга лойиқ деб биламан. Баъзида “Китоб дунёси” Ўзбекистон ва Озарбайжоннинг ҳамкор адабий нашри бошқа соҳаларга ҳам таъсир кўрсатиб, албатта бу гўзалликлар, яратувчанликлар Хосият Рустамнинг номи ила чамбарчас боғлиқ.

Хосият хоним Озарбайжонда кўп маротаба меҳмон бўлган, мен ҳам ўз ўрнида Ўзбекистонда, шоиранинг хонадонида меҳмон бўлганман, кейинчалик эса бир-биримизга билдирмай ўлкаларимизга сафар қилолмайдиган ҳолга келганмиз. Ахир бу ажойибку тўғрими, тасаввур қилинг, олислар- да сени ҳамиша соғинадиган бир шоира бор, сенинг сафарингдан хушнуд бўладиган ўлка бор...

Хосият Рустам инсоннинг кайфиятларини, шахсиятининг қирраларини ўз битикларида кўркам сўз ила айта олгувчи истеъдод соҳибасидир. Фикримча, у қаламга олган кайфият, қирралар фақат аёлнинг нозик қалби, ички дунёси ила зариф туйғулар, руҳий мақомларга боғлиқдир. Агар Хосият Рустамнинг шеърларини муаллифсиз тақдим этсалар, уни нозик қалбли шоир, кўнгилга яқин туйғуларини эса фақатгина турк қизига оид эканини англаш мушкул эмас. Шоира ўз ўқувчиларига шу имкониятни яра- тиб бергани учун ҳам эътирофга лойиқ.

Хосият Рустам адабиёти ҳам ошкор, ҳам пинҳон ёзиқлари билан ҳам ўз ўрнига эга адабиётдир. Бир тарафдан у ўзини намойиш қилади, бир тарафдан эса айтмаганлари айтганларидан жуда кўп эканини таъкидлайди. Мен атайлаб “айтмаганлари” дедим, “айта олмаганлари” эмас. Бунинг аён икки сабаби бор: биринчиси – шеър техникаси томонидан олиб қарасак у ифода этолмайдиган маъно, айтолмайдиган фикр йўқ менимча, иккинчиси – у ўша сўзни айтмайди, маънони эса сатрлари орқали ўқувчига узатади, бу йўл фақат Хосият Рустамнинг йўли – унинг иқтидори. Бу ҳаётнинг шафқатсизлиги ҳақида бошқача айтиб бўлмайди, ахир. Дарахтлар, осмон, ер ва қушлар гапиради. Доно ўқувчининг ўзи эса буни ҳис қилади: “Демак, шундай демоқчи шоира...» Қандай айтсам экан, баъзан айтмаганингни ўзи ҳам айтмоқдир...

Хосият Рустамнинг яна бир фазилати, у бу дунёда руҳини асраб қолди, руҳий қувватини бир қанча параллель ишларга бўла олишига қарамай, ҳар доим, ҳар жойда шоир бўлиб қолди. Бу осон иш эмас. Миллатлараро адабий алоқалар, саёҳатларнинг ўзи бир тараф, давомий чиқаётган нашрнинг масъулиятли бош муҳаррири бўлиш, бошқа бир тарафдан эса меҳрибон она, севимли турмуш ўртоқ ва ажойиб буви вазифасини уддалаш, яна бир тарафдан... бутун бу маънавий, адабий ва ҳуқуқий вазифаларнинг, ишларнинг уддасидан чиқаётгани, бундан ташқари гўзал шоир сифатида тура олишнинг ўзи бир истеъдод.

Хосият Рустам истаса ўз мамлакатида, истаса Озарбайжон ва бошқа бир қатор ўлкаларда тақдирланиб, ёзганлари бир неча тилларга таржима қилиниб, қанчадан-қанча китоблари чоп этилаётгани... бироқ мен ишонаманки буларнинг ҳаммаси, хамир учидан патир, шоирнинг барча муваффақиятлари ҳали олдинда. Биз ўқувчилари унга ҳамиша бу йўлда омад тилаймиз, шу билан бирга ўзимизга янги асарлар соғинчига йўл очамиз...

Фурсатдан фойдаланиб, Озарбайжонда чоп қилинган ушбу китоби билан чин дилдан қутлайман, Озарбайжонлик адабиёт муҳибларига бу китобни қўшқўллаб етказаётган ҳамюртларимга ҳам миннатдорчилик билдираман. Ўқувчиларимизни эса бу гўзал “Лайли дарахтлар”ига соҳиб бўлганлари билан қутлайман.

Бу китоб, икки қардош мамлакатлар ўртасида, қардош адабиётлар ўртасида янги бир боғ, янги бир кўприк бўлсин.

Ганира Пашаева,

Озарбайжон Республикаси Миллий Мажлисининг Маданият қўмитаси раҳбари.

2020 йил, Июль. Боку.

Шоиранинг Озарбайжонда озар тилида чоп этилган “ Лайли дарахтлар” китобига ёзилган сўзбошидан олинди.

Xasiyyət Rüstəm şeirinin yeni üfüqləri

Qardaş Özbəkistanın sevilən şairi Xasiyyət Rüstəmi DGTYB-nin xətti ilə Azərbaycanda olduğu vaxt tanıdım. Sonra münasibətlərimiz daha da inkişaf etdi, bir-birimizi yaxından tanıdıq və bir-birimizə bağlandıq. Ən az öz tərəfimdən ehtiyat ki, mən onu həm bir ziyalı, bir ədib olaraq, həm də türkcanlı, Turan¬eşqli xanıməfəndi olaraq, bir vəfalı dost olaraq çox qiymətləndirirəm. Özəlliklə, “Kitab Dünyası”nı yalnız Özbəkistanın deyil, türk dünyasının (və bütün dünyanın) ədəbiyyat-sənət ocağına çevirməyi, bu planda Azərbaycan ədəbiyyatına geniş şəkildə diqqət yetirib, yer ayırmasını böyük sevgi-sayğıya layiq bilirəm.
Bəzən “Kitab Dünyası” Özbəkistan və Azərbaycanın ortaq ədəbi nəşrinin təsiri bağışlayır və bütün bu gözəlliklər, çiçəklənmələr Xasiyyət Rüstəmin adı ilə sıx bağlıdır.
Xasiyyət xanım Azərbaycanda dəfələrlə olub və mən də, bir neçə dəfə Özbəkistanda olmuşam; artıq bir-birimizin oxumasına bir-birimizdən xəbərsiz səfər edə bilməz hala gəlmişik. Bu, çox xoşdur! – Təsəvvür edin, uzaqlarda səni yanından gözləyən bir şair var, sənin səfərindən şad olan var...
Xasiyyət Rüstəm insani inkişaf, şəxsiyyətinin məziyyətlərinin şeirlərində böyük ölçüdə yansıdan şairlərdəndir. Məncə, yansıtdığı ən böyük keyfiyyət, məziyyət kimi incə qadın qəlbi, qadın dünyası ilə - zərif duyğular, kövrək məqamlarla bağlıdır. Əgər Xasiyyət Rüs¬təmin şeirlərini müəllifi bilinmədən təqdim etsələr, onun bir qadın şairə, duyğulu könüllə, xeyirxah insana və məhz bir türk qızına kömək etmək çətin olmaz. O, oxuculara bu imkanı verdiyi üçün də alqışa layiqdir.
Xasiyyət Rüstəm ədəbiyyatda həm aşikar, həm də gizli mənalarla çıxış edir. – Bir tərəfdən kimliyi özünü gös¬tərir, başqa tərəfdən sanki demədikləri dediklərindən da¬ha düzəldir. Mən biləndən “demədiklərini” yazıram, “deyə bilənlərini” yazıram. Bunun iki səbəbi var: birincisi, poetexnologiyadan onun ifadə etdiyi material, deyə bilən fikir yoxdur, məncə; ikincisi, o, o sözü ki demir, o mənanı ki, sətiraltı verir, bu da Xasiyyət xanımın şair kimliyini qətiyyən qərarlamir – arif oxucu anındaca hiss edir: “demək, belə məsləhətdir”. – Necə deyərlər, işi deməmək özü də (nəyisə) etmək...
Xasiyyət Rüstəminin özəlliklərindən biri, çox məşğul olmasından, çox məşğul olmasından, bir neçə paralel (amma enerji!) işə bölünməsinə baxmayaraq, enerji ehtiyatı, hər yerdə şair qala bilməsidir. Altı beynəlxalq ədəbi ilə, səfərlər bir yandan; davamlı olaraq populyar nəşrin məsuliyyətli baş redak-toru olmaq başqa yandan; yoldaşı, ana, nənə həyat fəaliyyətinin (“evtapşırıqları”)daşımaq bir başqa tərəfdən... – bütün bu mənəvi, ədəbi və hüquqi hüquqi fəaliyyət, işin gedişində, məhz şair duruşu, şair kimliyi ilə özünü bir istedaddır.
Xasiyyət Rüstəm istəyirəm öz gücü, Azərbaycanda və bir çox ölkə başqa başqa təltif edilib, təqdir görüb, əsərləri neçə dilə çevrilib, neçə-neçə kitabı gün görüb belə, mənlə işləyir, elə ina¬nıram ki, onun daha böyük uğurları hələ qabaqdadır. Bu onun indiyədək əldə etdiyi uğurları heç bir şəkildə kölgə altına salmır; olaraq, hər kitab, hər səfər, hər tanışlıq və əlbəttə, hər şeir onu daha da kamil və Xasiyyət Rüstəm şeirinin yeni üfüqləri, yeni imkanları üzə çıxır. Və bizləri, oxucuları ona daha böyük uğurları yaraşdırır, özümüzə ondan yeni ba¬şarılar dosta veririk...
Fürsətdən istifadə edib, Azərbaycanda ikinci kitabı münasibəti ilə müəllifi ürəkdən təbrik edirəm, Azərbaycan oxucusuna bu gözəl kitabı qazandıran könül dostlarıma da təşəkkür edirəm! Var olun! Oxucularımızı bu gözəl “Leli ağaclar”ına sahib olmaq üçün təbrik edirəm!
Qoy, bu kitab iki qardaş ölkə arasında, qardaş ədə¬biyyatçılar arasında yeni bir bağ, yeni körpü olsun!

Prof. Dr.Qənirə PAŞAYEVA,
Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisin Mədəniyyət idarəsinə
İyul-2020. Bakı
Манба: www.edebiyyatveincesenet.az