ИҚРОР

Нилуфар ЖАББОРОВА

Ўрни келганида тан олиш, бўйин эгиш, ўз вақтида хатони англаш, тўғри хулоса чиқариш, қадрлашни ўрганиш, ҳар бир инсоннинг ўз ўрни борлигини тушунтириш – болалар учун катта мактаб!

ИҚРОР

Ҳикоя

Маликанинг ҳар куни эрталаб боши қаттиқ оғриб, ўзини лоҳас ҳис қилади. Бувиси эса: “Бу ҳаммаси уйқудан кеч туриш ва кам ҳаракат қилишдан. Қиз бола эпчил, чаққон бўлиши лозим”, дея таъкидлайди. Чойни хуш кўрувчи Хосият буви ҳар гал чойнак кўтариб кирган набирасини мақтовларга кўмиб ташлайди...

Мадина бу гал ҳам ҳозир мақтов эшитаман, деган ўйда чойни оҳиста қуйиб узатди. Бувиси чойни бир ҳўплади-ю юзи тундлашди:

– Қанақа чой дамладинг, Малика?

– Кўк чой, бувижон! Ранги очроқ бўлибдими? – деди ҳайрон бўлиб.

– Йўқ, яхши, ўзинг ҳам бир ичиб кўр, кейин биласан, – деди Хосият буви қошларини чимириб.

Малика ҳайрон бўлганича чойни ичиб кўрди. Чой эмас, нақ намакобнинг ўзгинаси-я. “Оббо, чой билан туз ёнма-ён турган эди. Хаёл билан чойнинг ўрнига туз солиб дамлабман-ку!” деган ўйда айбини беркитиш учун чойнакни қўлига олди-да:

– Ҳозир сизга зўр чой дамлаб келаман, бувижон, – деди. Бувиси эса Маликанинг чўнтаги ёнидан кўриниб турган қўл телефонига ишора қилганича:

– Бу аҳволда чой ўрнига мурч ёки аччиқ қалампир солиб келсанг ҳам ажабланмайман. Сен қизга ўзи қачон ақл киради-я?! – деди бош силкиб...

“Шу бувимга ҳеч бир ишим ёқмайди-да. Эрта тур, кўча, ҳовли супур. Супурганингда, қозон бошида турганингда, албатта, бошингга рўмол ўраб олгин. Шим эмас, узунроқ кийим кий, эгилганда ён-верингга қараб сергак бўл. Кўйлагингни ёқаси ёпиқ бўлсин... Ҳеч насиҳатлари тугамайди-да ўзиям. Ҳар куни бир соатлик доклад ёки маърузалари тайёр туради. Катталар ёшларни тушунишмайди, деб шуни айтишса керак-да...” Малика ўзига-ўзи бир нималар деб ғўлдираганича ўзини чалғитиш учун қулоғига қулоқчинни тақиб қўшиқ эшита бошлади.

Эртасига эшик қўнғироғи овозидан уйғониб кетган Малика ойна тирқишидан ким экан дея, ажабланиб қаради. Қишлоқдан бувисининг узоқ қариндошлари келганини кўриб, “Тавба, шундай каллаи саҳарлаб ҳам бировникига меҳмонга келишадими? Биз меҳмонга бормоқчи бўлсак эрталабдан кечгача ҳозирлик кўрамиз-ку”, деб кўрпасини яна бошига тортди.

Суҳбат чоғида Хосият буви қишлоқдаги янгиликларни эшитиб дили яйради. Кетишга чоғланмоқчи бўлган Феруза опа хижолат бўлиб:

– Қизим Нодира бу йил коллежнинг 1-босқичини тамомлади. Ўқишлари аъло. Ҳозир таътил бўлгани учун мени ҳоли-жонимга қўймай етаклаб келди. Шаҳарда замонавий пардалар тикишни ўргатадиган курслар бор экан. Қўнғироқ қилиб манзилини аниқладик. Ўқув курси уч ой давом этаркан. Ўзингиз биласиз, мен ҳам ҳар куни ишдаман. Келишилган ҳолда шу уч ойлик ўқув машғулотини бир ойда ўргатадиган бўлишди. Шундай қилмасак рўзғор ишларида қийналиб қоламиз. Қизим шу бир ой сизларникидан қатнаб ўрганса дегандим... – деди. Хосият бувининг чеҳраси ёришиб кетди:

– Бемалол. Ҳеч хижолат бўлманг. Малика билан ўртоқ бўлиб зерикишмайди, – деди.

Малика уйқудан туриб Нодирага синчиклаб қаради. Билдики, иккаласининг ёши деярли бир хил экан. Нодира анча қувноқ, киришимли қиз бўлиб, ўзидан билиб уй юмушларига кўмаклаша бошлади. Уни кузата туриб Маликанинг хаёлидан, “Бувимга шунга ўхшаган қизлар жуда ёқса кераго-ов”, дея ўйлади. Дарҳақиқат, Нодира ҳаммага ёқиб қолди. У эрта тонгда туриб кўча ва ҳовлиларни супурар, нонушта тайёрлар, арзимаган масаллиқлардан турли хилдаги ширинлик, салат ва таомлар тайёрлардики, уйдагиларнинг барчаси кичик меҳмонга таҳсинлар айтишарди. Уй юмушларини бажараётганда бошига, албатта, рўмол ўраб оларди. Хосият буви Нодирани кузатар экан, “Қизларга ўрнак бўладиган жиҳатлари кўп экан-да”, деди. Унга меҳр билан қараб турган бувисидан Маликанинг жаҳли чиқди:

– Намунча ўша қариндошингизни мақтамасангиз. Барибир у шаҳар қизларидек бўла олмайди. Кийинишда, юриш-туришда... Хосият буви эса парвосизгина:

– Ўхшамаганиям дуруст, – деди.

Маликанинг бувиси, ойиси, дадаси, ҳаттоки укалари ҳам Нодирани яхши кўриб қолишди. Худдики Малика ўзини уйда йўқдек ҳис этарди. Ҳеч ким унга бормисан, нима қиляпсан, нега хафасан, деб ҳол сўрамас, гўёки ҳамма эътибор Нодирага қаратилгандек туюларди. Айниқса, Нодиранинг бувиси билан бир хонада туриши, уларнинг қизғин суҳбатлари унинг ғашини келтирарди. Нодира ҳаммасига улгурарди. Уй ишларига кўмаклашишга ҳам, ўқув курсига бориб келишга ҳам...

Бир куни Малика ўқув курсига кетишга тайёрланаётган Нодирани зимдан кузатди. Тартиб билан ўрилган узун соч, силлиқ қилиб дазмолланган оддийгина, лекин бежирим кўйлак, пошнаси унча баланд бўлмаган туфли... Ортидан кузатиб қолар экан, ич-ичидан унинг нозик ва чиройли эканлигини ҳис қилди, аммо буни тан олгиси келмасди. Малика: “Мен хоҳласам бундан-да ишчан ва чаққон бўла оламан”, деди қатъият билан. Кечки пайт вақтли туриш мақсадида соат милларини 6:00 га тўғрилаб қўйди. Соат жиринги эшитилиши билан шошиб ўрнидан турди-да, ҳовлига чиқди. Қараса, Нодира аллақачон уйқудан турган, кўча ва ҳовлиларга сув сепибди. Шундай қилиб Нодира ҳовлини, Малика эса кўчани супурадиган бўлди.

Уйга кирганида Нодира ҳовлини супуриб бўлган, нонушта тайёрлаётган экан. Устидаги кийими, рўмоли ҳам бошқа. Унга қараб Маликанинг хаёлидан, “Кийимини ўзгартиришга ҳам улгурибди-я”, деган ўй ўтди. Ҳамма нонуштага ўтирганида Малика чангдан тарашадай қотиб қолган сочини тарай олмай хуноб эди. Дастурхон бошида Малика Нодиранинг узун сочлари товланиб турганини кўрди-ю, рўмол ўраш соч парвариши учун, тозалик учун ҳам зарур эканлигини тушунди...

Чойни янгилаш учун чаққонлик билан ўрнидан турган Нодирани ортидан кузатар экан, Хосият буви:

– Малика, сенга тиктириб берган кўйлакларимни ҳеч бирини киймаяпсан. Яп-янги турибди. Бирортасини Нодирага совға қилсанг бўларкан. Бичимингиз бир-бирингизга тўғри келаркан, – деди. Бувисининг кутилмаган бу гапи Маликага ёқмади:

– Бувижон, ахир улар менга атаб тикилган, ўзим кияман, Нодирага бошқа тиктириб берақолайлик, – деди қизғанаётганини сездирмаслик учун.

Хуллас, Малика Нодирадан ортда қолмаслик учун жавонида тахланиб ётган кўйлакларини олди. Ҳаммасини дазмоллаб бир қатор қилиб шкафга илди. Бу сафар соат қўнғироғини 5:00 га қўйди. Эрта тонгдан кўйлагини кийди-да, бошига бувиси берган рўмолни ўради. Ҳамма жойни чиннидек ярақлатди. Нонушта тайёрлаётган Нодира унга қараб жилмайди-да:

– Бирам чиройли бўлиб кетибсанки, ўртоқжон, – деди. Малика эса ич-ичидан Нодирадан миннатдор эди. “Раҳмат”, деди самимийлик билан. У барвақт уйғонгани учун ўзини қушдек енгил ҳис қилди ва бувисининг сўзлари ростлигига яна бир бор амин бўлди.

Ана-мана дегунча Нодиранинг бир ойлик ўқув курси тамом бўлганини сезмай қолишди. Уни қишлоққа кузатишар экан, гўёки бутун ҳовли ҳувиллаб қолгандек бўлди... Хосият буви набирасига қараб:

– Нодира ажойиб қиз экан. Қўшниларимиз ҳам қизларига Нодирани ўрнак қилиб кўрсатишди. Сен менсимаган қиз ҳаммани лол қолдирди, – деди. Малика айтган гапларидан афсусда:

– Йўқ, бувижон. Нодира меҳнаткаш, замонавий ва маданиятли қиз. Қаерда бўлмасин, ҳамманинг ўз ўрни бўлсин экан, – деди.